Высокая арэнда кватэры, высокія камунальныя плацяжы, цяжкасці легалізацыі, сацыяльная адаптацыя і пошук працы — гэта ўсё будні бежанцаў і эмігрантаў. Прапаганда часцяком любіць казырнуць тым, што нікому мы, беларусы, у Еўропе не патрэбныя, ды яшчэ з такімі праблемамі, маўляў, вяртайцеся на радзіму, прычым паўзком. На гэтыя заклікі таксама ёсць канкрэтны адказ: «Лепш цяжка працаваць на будоўлі ў Вільні, чым жыць у краіне Лукашэнкі». Чаму — тлумачыць Ганна Златкоўская, якая два гады таму збегла з Беларусі ў Літву ад магчымага крымінальнага пераследу.
Ганна Златкоўская
Калі пішаш тэксты, выказваючы сваё меркаванне, часам рызыкуеш скаціцца ў абагульненні. Ад іх звычайна вее пафасам і жаўцізной. Таму я раскажу сваю гісторыю, ну і згадаю блізкіх мне людзей, пункт гледжання якіх я ведаю. А высновы кожны зробіць сам.
Вымушана збегшы Беларусі, баючыся рэпрэсій, давялося прывыкаць да зусім іншых абставін. Калі б мне хтосьці тры гады таму сказаў, што я буду жыць у здымных кватэрах (за два гады гэта ўжо чацвёртае здымнае жыллё), аддаючы за яго каля тысячы еўра, я б засмяялася. Ды нізашто. Маючы ўласную кватэру ў цэнтры сталіцы, дзіўна было б адмовіцца ад такіх прывілеяў. Тут варта адзначыць, што ўцёкі ад магчымага крымінальнага пераследу — безумоўна, справа добраахвотная, але ўсё ж такі вымушаная. Не кожны гатовы прымераць на сябе турэмныя будні і камунікацыю з праваахоўнымі органамі. Але вернемся да галоўнага — жыцця ў Еўропе. Першапачаткова хай і змушана, але цяпер яно прымаецца як шчасце, усё ж лепш, чым у краіне, у якой пануе Лукашэнка.
Так, цэны на жыллё высокія. Калі ў 2021 годзе нам удалося знайсці двухпакаёвую кватэру за 550 еўра, то ўжо ў 2022-м зняць такую ж у прыстойным інтэр'еры (не прывітанне з 90-х) можна ад 800. Узімку камуналка ў пачатку гэтага года ў пік холаду абышлася ў 270 еўра. Большая частка пайшла на ацяпленне. Што чакаецца гэтай зімой, сказаць цяжка, але хочацца пераехаць у Афрыку, бо прагнозы несуцяшальныя. Рахункі за электрычнасць ужо засмучаюць, за жнівень мы заплацілі тыя ж 270 еўра. Угу, вельмі адчувальна, але што ёсць, тое ёсць. У тых, хто жыве ў энергазберагальных дамах, камунальныя да 150 еўра. Важна адзначыць, што рост цэн на жыллё і камунальныя звязаны з патокам бежанцаў і эмігрантаў, нежаданнем супрацоўнічаць з Расіяй і купляць адносна танную энергію. Гэта выбар еўрапейцаў — не ісці на саступкі, пацярпець, але не падлашчвацца да чалавека, які развязаў жахлівую вайну.
Бо большая частка заробленых грошай (а часам і ўсіх заробленых) сыходзіць на аплату жылля, на ўсім астатнім эканоміш. Не радуеш сябе морапрадуктамі ў рэстаране, не папіваеш віно вечарамі з сябрамі ў бары, бо келіх прасека абыдзецца ў 7 еўра, на гэтыя грошы можна купіць цалкам прыстойную бутэльку ў Lidl і атрымаць асалоду ад яе дома. Калі ў цябе ІП, то кожны месяц за медыцынскае абслугоўванне ты плаціш 52 еўра: за гэтыя грошы табе адкрытыя дзверы ўсіх паліклінік і бальніц. І ніякіх чэргаў па тры гадзіны, ніякіх «вярнуцца па бальнічны праз тыдзень», зноў правёўшы ў калідоры дзве гадзіны, злуючыся на вечных «мне толькі спытаць», усе даведкі, аналізы і дыягназы знаходзяцца ў электронным асабістым кабінеце, а доктар, калі трэба нешта парэкамендаваць, з вамі стэлефануецца. А наёмным супрацоўнікам плаціць не давядзецца зусім.
Са страшнага ў плане грашовых выдаткаў, мабыць, усё. Так, прызнаюся, даводзіцца ўвесь час жыць, абдумваючы свае выдаткі і тое, дзе ўзяць сродкі, каб усё аплаціць. І, можа, было б дзесьці ўнутры крыўдна і цяжка, што такія шалёныя сумы ідуць на аплату жылля, калі б не навіны, ад якіх сапраўды моташна.
Не, гэта нават не навіны, гэта рэальнасць, у якой жыве мая краіна, падзеленая на тых, каму падабаецца рэжым, і тых, хто супраць.
Часам думаю: было б недзе пацешна паспрабаваць растлумачыць якому-небудзь еўрапейцу, што такое жыць у дыктатуры. Вось проста на пальцах. Дзе падпіскі на некаторыя тэлеграм-каналы лічацца злачынствам. Выхад з плакатам «нет войне», танцы пад бел-чырвона-белым (гістарычным!) сцягам, данаты палітвязням, публікацыі ў незалежных СМІ, выкананне песні ўкраінскага гурта, вылучэнне ў кандыдаты на пасаду прэзідэнта — усё гэта страшныя злачынствы, за якія цябе могуць адправіць у турму. Нават цяпер, апісваючы толькі невялікую частку затрыманняў, цяжка скласці ўнутры, што ўсё гэта праўда і адбываецца з маімі знаёмымі і незнаёмымі людзьмі. Але дастаткова адкрыць навіны «Вясны», каб прыняць як дадзенасць.
Як гэта растлумачыць звычайнаму еўрапейцу, што ў яго няма ніякіх правоў? «Усё, што не дазволена, тое забаронена», — так сказаў неяк міліцыянт адной акторцы ў сценах суда, і гэтая фраза цалкам цягне на дэвіз усёй Беларусі.
Як расказаць пра тое, што некаторыя педагогі дазваляюць сабе хаміць і крычаць на вучняў? Мне нядаўна трапіўся пост у сацсетцы: адна жанчына апісала свой паход у беларускую школу, дзе педагогі дазвалялі сабе іранічныя здзекі з дзяцей, але дзякуй, што хоць партамі не замахваліся.
Ці можа вольны чалавек, які жыве ў дэмакратычнай краіне, зразумець гэта? Я жыву тут два гады і таксама не магу. Калі педагог паводзіць сябе непрыстойна, ты проста ідзеш на прыём да дырэктара або пішаш ліст-тлумачэнне, і кіраўнік прымае меры. У Літве ў нас была такая сітуацыя: настаўніца давяла сына да слёз у зусім бяскрыўдным выпадку, мы папрасілі кіраўніцтва адрэагаваць. Правы дзіцяці аказаліся важнейшыя за настаўніцкія дзіўныя амбіцыі.
Вяртаючыся да рэфлексіі, апісанай вышэй: калі б мне тры гады таму сказалі, што я буду плаціць столькі за арэнду, але буду пры гэтым шчаслівая, я б, можа, здзівілася. Па-першае, як зарабіць такія грошы, каб не схуднець да вобраза рэнтгенаўскага здымка, а па-другое, пры чым тут шчасце, калі відавочна, што ўсё жыццё ператворыцца ў працу на арэнду? Але не, усё абсалютна інакш.
Тут заўсёды можна знайсці падпрацоўку: так, гэта і будоўля, і рамонты, і пакос травы, і зборка і разборка сцэн і да таго падобнае. Тут адчуваеш сябе спакойна, не баючыся больш мікрааўтобусаў з таніраваным шклом, чытаеш тэлеграм-каналы, якія хочаш, маё дзіця не зневажаюць за размаляваныя яркімі фламастарамі рукі і твар (любіць гэтую справу), я магу пратэставаць супраць вайны ва Украіне, стоячы з плакатам пасярод плошчы. Мне тут больш не страшна.
Майму мужу не страшна, майму сыну не страшна і маім сябрам таксама больш не страшна. Мы здымаем ролікі, прысвечаныя рэпрэсіям у Беларусі, жартуем з прамоваў Лукашэнкі, танцуем пад БЧБ-сцягамі, ладзім сяброўскія сустрэчы ва ўтульнай студыі аднаго архітэктара, ездзім на мора, лётаем на выходныя ў іншыя краіны (дзякуй лаўкостарам) і адчуваем сябе бязмежна свабоднымі.
І лепш я ці мой муж падпрацуем на будоўлі тут, у Еўропе, чым вернемся ў краіну, якую захапіў Лукашэнка, ператварыўшы маю любімую Беларусь у змрочны канцлагер.
Меркаванне аўтара можа не супадаць з пазіцыяй рэдакцыі.